Większość podziemnych przejść
nie jest obecnie dostępna. Zostały bowiem zasypane, zamurowane, pokryte warstwą
błota i mułu lub zasłonięte przez rozrastające się korzenie drzew. Do innych
niekiedy zapuszczają się śmiałkowie, dysponujący odpowiednią wiedzą i sprzętem.
Wiele podziemnych tuneli wciąż jednak pozostaje nieodkryta, o czym świadczą
takie historie jak ta, która wydarzyła się przy budowie trasy W-Z. Przypadkowo
odsłonięto wówczas plątaninę tajemniczych korytarzy...
– Do dziś nie zachowały się żadne plany warszawskich tuneli, a wiele z
podziemi uległo zapomnieniu, gdy w pośpiechu odbudowywano miasto po wojnie. Coraz
częściej jednak słychać głosy zwracające uwagę na niezwykłą wartość historyczną
zniszczonych korytarzy –
dopowiada pracownik sieci Accor.
Elizeum na terenie parku Gucin Gaj
Za najstarsze warszawskie
podziemia uważa się tunele w parku Gucin
Gaj, stworzone na polecenie Kazimierza Poniatowskiego – brata ostatniego
króla Polski. Na początku XIX wieku z jego inicjatywy na Skarpie Wiślanej
założono ogród, a w samej skarpie wydrążono sieć grot i korytarzy, w tym tzw. Elizeum, które miało mieścić lożę
masońską. Budowla otrzymała kształt podziemnej rotundy, przykrytej kopułą
udekorowaną od wewnątrz sztukaterią. W sklepieniu powstał otwór, który służył
do doświetlania wnętrza pomieszczenia. Projektant obiektu, Szymon Bugumił Zug,
tak pisał o podziemnych tunelach: Jeden z podziemnych
chodników oświecony dostatecznie przez kilka z góry otworów, prowadzi po
różnych zakrętach do drzwi, które się otwierają niespodzianie na podziemną salę
należycie światłą, której ściany i kilka kolumn wspierające cztery wielkie
wnęki z siedzeniami są z fałszywego marmuru i utrzymują banią pięknie i
ozdobnie wyżłobioną z otworem u góry, oświecającym to podziemie. Ośm popiersi
Cesarzów Rzymskich umieszczone są na wspornikach kolo ściany, a płaskorzeźby
znajdują się nadedrzwiami. Przed tą grotą wyrobioną ze siuku i dość dobrze
naśladującą naturę, znajduje się obszerna sadzawka z wyspą...
Elizeum już w XIX wieku popadło niestety w ruinę. Obecnie nie jest
dostępne dla zwiedzających, trudno nawet znaleźć wejście do podziemi. Wytrwali
pośród traw odszukają otwór doświetlający (trzeba jednak uważać, zaglądając do
środka, gdyż w podziemiach… zimują nietoperze), a za pomnikiem Elizy
Orzeszkowej pozostałości drzwi.
Korytarze i fortyfikacje wojskowe
W XIX wieku na terenie
Warszawy władze carskie wzniosły zespół fortów i umocnień, mający na celu
ochronę miasta przed atakami z zachodu oraz pacyfikację niepokornych
warszawiaków. Największym obiektem była zachowana do dziś Cytadela. Budowla otoczona została siecią podziemnych korytarzy,
które łączyły Cytadelę z siedmioma innymi fortami. Niektóre z tuneli były tak
szerokie, że z powodzeniem mogły się w nich minąć dwa zaprzęgi konne. Większość
podziemi Cytadeli jest dziś jednak niedostępna z powodu mieszczących się na jej
terenie obiektów wojskowych.
Na szczególną uwagę zasługują również
korytarze okalające Fort Legionów. Istnieją bowiem historyczne wzmianki o
istnieniu dodatkowego tunelu, prowadzącego na teren Wytwórni Papierów
Wartościowych, a być może nawet aż do Starego Miasta (nie wiadomo do końca,
którędy dokładnie przebiega i gdzie znajdują się wyjścia). Badacze
podejrzewają, że wejście do tego bocznego korytarza stanowi przykryta betonową
płytą studnia wewnątrz budynku fortu.
Inne tajemnicze korytarze i zaułki
Elizeum i korytarze wokół
Cytadeli to jednak nie wszystko. Inne warte uwagi tunele pod ulicami stolicy to
m.in.:
· korytarze pod Zamkiem Królewskim, a dokładnie – pod dawną zamkową kuchnią (obecnie Pałac Ślubów);
· dostępne dla zwiedzających piwnice w Browarach Warszawskich (ul. Grzybowska);
· udostępniane w czasie dni otwartych podziemia Filtrów Lindleya (Ochota);
· znajdująca się dziś na terenie prywatnym Lodownia z podziemnymi tunelami (Służewiec);
· zamieszkałe przez koty korytarze pod Pałacem Kultury;
· niedostępne dla zwiedzających podziemia stalowni (Praga).
Warszawskie podziemia na pewno
kryją jeszcze wiele niespodzianek. Kto wie – może niedługo czeka nas kolejne
fascynujące odkrycie (np. podczas budowy II linii metra)?
Jeśli jednak wolisz zwiedzanie
powierzchni stolicy, sprawdź w jakich hotelach w Warszawie warto się zatrzymać i jakie są najciekawsze zabytki
miasta. Więcej dowiesz się z tego artykułu.
